Leesproblemen en dyslexie

Inhoud

Dyslexie – Problemen met technisch lezen

Als je het woord dyslexie opzoekt in het woordenboek staat er ‘woordblindheid’. Maar dit is geen goede betekenis. Dyslexie betekent letterlijk ‘beperkt lezen’.

Dyslexie is een verzamelnaam voor verschillende aandoeningen die problemen met het technisch lezen met zich meebrengen. Er zijn verschillende soorten van dyslexie en elke soort heeft weer een andere oorzaak.

Algemene kenmerken

Er bestaat verschillende algemene kenmerken van dyslexie. Niet elk dyslectisch kind hoeft alle kenmerken te hebben.

Kinderen met dyslexie kunnen problemen hebben op de volgende gebieden:

  • Het onthouden van combinaties van woorden, gezegdes of uitdrukkingen.
  • Het verschil horen tussen klanken (bijvoorbeeld de p, t en k).
  • Het in de goede volgorde zetten van klanken.
  • Het onthouden van gegevens (bijvoorbeeld woordjes en jaartallen).
  • Het doordringen en onthouden van reeksen (bijvoorbeeld tafels en spellingsregels).
  • Het schrijven of begrijpen van lange stukken tekst.

Problemen als gevolg van dyslexie

Er zijn verschillende gevolgen die door dyslexie veroorzaakt worden:

  • Problemen met lezen: Deze problemen zijn meestal merkbaar als de kinderen hardop voorlezen. Dit kan variëren van een traag leestempo en het spellen van woorden, tot een zeer snel leestempo waarbij ze veel fouten maken. Ook kunnen deze twee gecombineerd zijn.
  • Problemen met spellen: Dit uit zich in het meerdere keren verkeerd spellen van woorden. Hierdoor proberen kinderen vaak een specifiek woord met hun spelling te onthouden, maar dit is voor het geheugen heel zwaar. Daarbij onthouden ze het meestal ook niet lang, omdat ze het niet op de juiste manier proberen te onthouden.
  • Problemen met schrijven:
    –  Problemen met het handschrift: Onduidelijk schrijven en veel doorhalingen zijn voorbeelden van problemen die te maken hebben met schrijven. Ook kan het zijn dat het kind wel leesbaar schrijft, maar dit dan heel traag doet.
    – Problemen met teksten schrijven: Dit kan resulteren in het moeite hebben met het opschrijven van ideeën of het moeite hebben met overschrijven. Ook bevat de geschreven tekst vaak veel spelfouten.
  • Problemen met praten: Het kind kan moeite hebben met het uitspreken van woorden of met het volgen van de leesrichting. Ook kan het kind links/rechts of voor/achter enz. door elkaar halen.

Als verschillende kenmerken van toepassing zijn op een kind, dan zou dit kind misschien wel dyslectisch kunnen zijn.

Oorzaken van dyslexie

Het is nog niet bekend wat de oorzaak is van dyslexie.
Wel is al bewezen dat het te maken heeft met een zwak hersengebied. In dat specifieke hersengebied worden de klanken gekoppeld aan tekens (de letters van het schrift). Maar omdat dit betreffende gebied dus zo zwak is, is de koppeling van klanken aan de tekens moeilijker te maken. Het wordt moeilijker opgeslagen in het geheugen, en als dit eenmaal is opgeslagen, is het moeilijk weer terug te halen.

Dyslexie en erfelijkheid

Wat wel al uit meerdere onderzoeken is gebleken, is dat er bij dyslexie sprake is van een erfelijke factor.
Als een kind één ouder heeft met dyslexie, is de kans 40 tot 50 procent dat het kind zelf ook lijdt aan dyslexie. Als bij een kind allebei de ouders dyslexie hebben, is de kans 80 procent dat het kind dit ook heeft.

Diagnose dyslexie

Voordat er onderzoeken gedaan worden om vast te stellen of het kind daadwerkelijk dyslexie heeft, worden er andere dingen ondernomen.
Als het kind bepaalde kenmerken van dyslexie of leesproblemen heeft, wordt er eerst een plan opgesteld om de leesvaardigheid te verbeteren.

Het kind krijgt dan een half jaar hulpverlening, waarin een half jaar lang drie keer per week 20 minuten lang wordt geoefend. Deze hulp krijgt het kind van een RT’er (Remedial Teacher) of de leerkracht.
Hierdoor hopen ze dat het kind vooruitgang boekt. Als dit niet het geval is, dan zullen er onderzoeken plaatsvinden om te kijken of het kind dyslexie heeft.

Het onderzoek

Om vast te stellen of een kind dyslexie heeft, wordt een onderzoek opgesteld. Dit onderzoek bestaat uit verschillende onderdelen.

Er wordt onderzoek gedaan naar:

  • Leerstoornissen en dyslexie in de familie.
  • De achterstand van het kind op het gebied van lezen en spellen.
  • De voorgeschiedenis van het kind.

Vervolgens wordt er ook nog onderzoek gedaan naar de vaardigheden van het kind zelf, er wordt antwoord gegeven op de volgende vragen d.m.v. onderzoeken:

  • Hoe worden klankeenheden verwerkt in de hersenen? (fonetische/fonologische waarneming)
  • Hoe worden klankeenheden omgezet in woorden, en worden deze omgezet in de juiste woorden? (fonologische verwerkingsvaardigheden)
  • Hoe worden klankeenheden aan letters en lettercombinaties gekoppeld? (grafeem-foneem associaties)
  • Hoe werkt het werkgeheugen bij gesproken informatie?
  • Hoe snel worden woorden benoemd?
  • Zijn er geen problemen op grammaticaal gebied?
  • Hoe intelligent is het kind?

Na deze onderzoeken wordt besloten of er een dyslexieverklaring wordt opgesteld.

Dyslexieverklaring

Als uit de onderzoeken is gebleken dat het kind dyslectisch is, wordt er een dyslexieverklaring opgesteld. Deze verklaring mag alleen gegeven worden door een deskundige, een psycholoog of orthopedagoog.

De verklaring houdt in dat uit psycho-diagnostisch onderzoek is gebleken dat er sprake is van dyslexie.
Deze dyslexieverklaring is onbeperkt geldig, wel kunnen er aanpassingen gedaan worden in de verklaring. Als het kind behoefte heeft aan andere hulpmiddelen kan dit later nog bijgeschreven worden in de dyslexieverklaring.

Extra rechten met een dyslexieverklaring

Met een dyslexieverklaring op zak heb je op bepaalde gebieden meer rechten. Vooral voor kinderen is dat een groot voordeel, ze hebben recht op:

  • Maximaal 30 minuten verlenging op de examentijd.
  • Een lettertypevergroting van de opgaven.

Verder kan een kind nog behoefte hebben aan andere faciliteiten (te denken valt aan een computer). Als dit wordt vastgesteld door een deskundige kan dit in overleg met de school geregeld worden.

Dyslexiepas

Met behulp van een dyslexiepas kan een kind aantonen welke voorzieningen nodig zijn, omdat hij/zij dyslexie heeft.
Op deze pas staat precies waar de persoon allemaal recht op heeft. Wat er op deze pas staat wordt samen met de dyslexiecoördinator besloten.

Gevolgen van dyslexie

Het moeite hebben met lezen, schrijven en spellen heeft grote gevolgen, omdat het in de maatschappij erg belangrijk is om goed te kunnen lezen en schrijven.

Gevolgen voor de ontwikkelingen op school

Als de kinderen niet in staat zijn om goed teksten te lezen, te begrijpen, of te schrijven, kunnen ze de grote delen van de stof op het basis- en middelbaar onderwijs ook niet verwerken.

Hierdoor kunnen ze een achterstand ontwikkelen op bepaalde vlakken en dit belemmert de kinderen om zich te ontwikkelen. Hoe intelligent het kind ook is, hij kan zich niet verder ontwikkelen omdat zijn leesvaardigheden hem tegenhoudt.
De kinderen blijven steeds oefenen, maar het lukt ze niet. Door deze ervaring keer op keer kunnen ze gedemotiveerd raken.
Vooral als de dyslexie nog niet is vastgesteld, en ze dus niet weten wáárom het telkens niet lukt.

Gevolgen op emotioneel vlak

Zodra een kind doorkrijgt (en dit gebeurt rond groep drie) dat iedereen om zich heen geen problemen heeft met lezen, maar hij zelf een stuk minder goed presteert met lezen, kan dit onzekerheid met zich meebrengen.
Ze kunnen een laag zelfbeeld ontwikkelen en kunnen ook last krijgen van faalangst.

Gevolgen voor thuis

De thuissituatie speelt een belangrijke rol in het accepteren van en het leren omgaan met dyslexie.

De ouders moeten proberen ervoor te zorgen dat het kind het accepteert en gaat proberen om zo goed mogelijk met deze stoornis om te kunnen gaan. Hierdoor komt er een grote druk te liggen op de ouders.
Het vele oefenen kan ook frustrerend zijn voor de ouders omdat er vaak geen of weinig vooruitgang geboekt wordt.

Als de ouders de grote taak op zich nemen om veel te gaan oefenen met het kind, kan dit extra veel spanningen opleveren. De oefeningen en het plannen daarvan kunnen een zware last met zich meebrengen.
Er moet tijd gemaakt worden om deze oefeningen goed en consequent uit te voeren, maar dit moet niet ten koste gaan van het school- en huiswerk. Hier zal dus veel energie in gestoken moeten worden, maar als er eenmaal vooruitgang is geboekt zal dit zorgen voor een positief gevoel.

Behandelmethodes dyslexie

Er zijn verschillende manieren om dyslexie te behandelen. Deze methodes hebben allemaal een ander gebied waar verbetering kan worden verwacht.

Behandeling kan ervoor zorgen dat:
– De leesvaardigheid wordt vergroot.
– De omgang met dyslexie beter gaat.
– De beperkingen van dyslexie verminderen.

Hoe help je een kind met Dyslexie het beste?

Elk kind is anders en ook dyslexie kent veel verschillende vormen. Hierop wordt het plan voor het kind aangepast. Dit plan wordt opgesteld door een deskundige.
Deze let op een reeks van punten:

  • Wat moet er geleerd en geoefend worden?
  • Waar moet er begonnen worden?
  • Welke methode wordt gebruikt bij de behandeling? (welke manier en welke middelen hierbij nodig zijn)
  • Wat is het doel voor het kind?

Behandelduur

De duur van de behandeling is ook afhankelijk van het kind en de vorm van dyslexie. Ook spelen alle bovengenoemde punten van het behandelplan mee in de behandelduur. De behandeling duurt meestal tot het doel behaald is.
Er is geen behandeling die de problemen helemaal oplost, het kan alleen in zeker mate worden beperkt.

Vergoeding door school

Elke school kan de kosten voor de dyslexie vergoeden. Dit is alleen van toepassing op kinderen die begeleidt worden door een remedial teacher van de desbetreffende school. Helaas kan niet elke school een remedial teacher in dienst nemen vanwege de kosten. In dat geval zouden de ouders van de kinderen naar een particuliere remedial teacher kunnen gaan.

Bijzondere bijstand

Mocht het niet mogelijk zijn om de kosten voor de dyslexie te betalen, kunt u een vergoeding voor bijzondere bijstand aanvragen bij de gemeente. Dit wordt toegekend aan mensen die speciale kosten hebben en die ze niet kunnen betalen, omdat ze daarvoor niet genoeg verdienen.

Tips voor de leerkracht voor het omgaan met een kind met dyslexie

Extra tijd

Zorg dat het dyslectische kind bij klassikaal werk apart mag zitten en ook extra tijd krijgt (bijv. bij tekst verklaren, examens, toetsen, enz.). geef huiswerk op voor de komende 14 dagen en geef een lijst met moeilijke woorden om thuis mee te oefenen (per vak; ook niet-talige vakken).

Traagheid

Een dyslectische leerling werkt niet zo snel als een normale leerling:

  • Zo kan de leerling traag reageren bij een klassikale vraag.
  • Vraag jezelf altijd af of iedereen alles van het bord heeft overgenomen en veeg hem dus niet te snel uit.
  • Zorg dat kopieën te lezen zijn.
  • Alle stof moet altijd bezinken (ook handelingen). Dus de leerling werkt niet alleen traag bij talige vakken, maar ook bij niet-talige vakken.

Problemen met de spelling

Ook spelling is voor de meeste dyslectische kinderen een probleem. Bespreek met de leerling welke fouten worden meegeteld en hoe hij/zij de spelling denkt te gaan verbeteren. Reken bij vakken als aardrijkskunde, geschiedenis, biologie, enz. de spellingfouten niet mee, maar beoordeel alleen de vakinhoudelijke kennis.

Schrijven in korte zinnen

Dyslectische kinderen vinden het moeilijk een verhaal op papier te zetten. Probeer het kind te stimuleren van het schrijven in korte zinnen en een kort verhaal.

Faalangst en demotivatie

Sommige dyslectische kinderen kunnen faalangstig en gedemotiveerd gedrag vertonen door hun beperkingen. Doorzie dit en bestempel het kind niet als ongeïnteresseerd.

Negatieve ervaringen voorkomen

Voorkom zoveel mogelijk nieuwe negatieve ervaringen. Voorbeeld: laat de leerling niet hardop lezen tijdens de les, maar laat hem de inhoud met eigen woorden weergeven. Indien dit hardop lezen tijdens de les noodzakelijk is, bereid dan de leerling hierop voor.

Gevoelig voor storingen en rommeligheid

Dyslectische leerlingen zijn gevoelig voor storingen en rommeligheid. Zet ze daarom in de klas vooraan, zorg voor zo min mogelijk afleiding.

Structuur

Zorg voor een gestructureerde les. Hoe meer woorden er gebruikt worden, hoe minder de dyslect het kan volgen. Wees dus duidelijke en to the point.

Flexibel zijn

Wees flexibeler met het beoordelen van de dyslectische leerling. Maak bijvoorbeeld onderscheid tussen inzicht fouten en spellingfouten. Kijk ook op die manier naar de overgangsnormen: kijk of de leerling de stof beheerst en de komende jaren nog kan gebruiken.

Inprenten

Voor deze leerlingen is inprenten van groot belang. Hiervoor zijn diverse methoden te gebruiken, bijv. computerprogramma’s. Info via de RT.-docent.

Als luisteren en schrijven niet samen gaan

Soms is het lastig om te luisteren en aantekeningen tegelijk te maken. Kopieer voor deze leerlingen de aantekeningen.

Boek/cd

Studieboeken en leesboeken zijn ook op ingesproken cd (of in een andere vorm) verkrijgbaar. Dit kan tot betere leesresultaten leiden en tot een beter begrip van de tekst, doordat het technisch lezen minder moeite kost. Zeker voor leesvakken als aardrijkskunde en geschiedenis een aanrader.

Faciliteiten

Voor de leerling is het niet altijd leuk om ‘anders’ te zijn en speciale maatregelen te krijgen. Probeer de leerling toch duidelijk te maken dat deze maatregelen nodig zijn om maximale prestaties uit zichzelf te krijgen.

Meerkeuzevragen

Meerkeuzevragen blijken zeer lastig te zijn voor dyslectische leerlingen en moeten daarom zoveel mogelijk vermeden worden.

2 gedachten over “Leesproblemen en dyslexie”

  1. Het is lastig als je vermoed dat je kind dyslexie heef. Soms heb je niet meer tijd nodig om een opdracht te maken. Wel denk ik dat veel oefenen er voor zal zorgen dat de problemen minder groot zullen zijn maar helemaal weg gaat het helaas nooit. Domme fouten blijf je maken. Het zijn natuurlijk geen dommen fouten, maar meer ik zie het niet en een ander geeft hier een waarde oordeel over. Vaak kun je als je last hebt met schrijven van dictee je cijfer ophalen met andere onderdelen van de Nederlandse taal zoals betekenis van een woord en onderdelen wat voor soort woord is het gezegde bijvoeglijk naamwoord etc. Zo valt het niet op dat dictee lastig blijft maar het cijfer op andere onderdelen verder redelijk is. Ben zelf nog zoekende hoe ik mijn kind verder kan helpen. Hij krijgt nu logopedie om woorden beter te schrijven de taal regels beter onder de knie te krijgen. Maar met dictee haalt hij geen voldoende. Zelf ben ik aan het zoeken wat wijsheid is. Heeft het krijgen van een dyslexie verklaring zin? Dan moet je voor taal veder vaak een onvoldoende halen. Welke tips of adviezen kunnen jullie geven hoe ik mijn zoon van 9 kan helpen? Ik hoor graag.

  2. Bedankt voor het schrijven van dit artikel. Het is lastig als je kind dyslexie heeft, hoe hier als ouder mee om te gaan, maar ook op bijvoorbeeld de basisschool. Juffen en meesters hebben niet altijd de tijd en aandacht die nodig is om een kind te helpen. Luisterboeken en CD’s hebben mij erg geholpen, in combinatie met meelezen van de tekst.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *